Het Jabikspaad en de wulk

Santiago de Compostella is een belangrijk bedevaartsoord in Galicië in Noordwest-Spanje. Het is het eindpunt van een pelgrimsroute die, onder andere, begint in het Friese plaatsje Sint Jacobiparochie. Het eerste deel wordt daarom in het Fries het 'Jabikspaad'  (Jacobspad) genoemd. Het Jabikspaad is 130 kilometer lang en loopt tot aan Hasselt in de Kop van Overijssel. Daar sluit ook het Gronings-Drentse Jacobspad aan, om vervolgens via Deventer, Nijmegen en Maastricht aan te sluiten op andere pelgrimsroutes naar Santiago de Compostela.

Sint Jacobiparochie ('parochie van Sint Jacob'), het gehele netwerk van pelgrimsroutes en Santiago de Compostella zelf zijn alle gewijd aan Sint Jacobus.

Dat de Camino de Santiago ofwel de 'Weg van Sint Jacob' in Friesland een beginpunt heeft is het gevolg van een legende. De Frankische koning Karel de Grote (747-814) droomde ooit over een weg van sterren die van de Mare Frisicum ('Friese Zee') naar Santiago de Compostella liep. Uiteraard werd in zijn tijd met die Friese Zee de huidige Noordzee bedoeld, maar dat is slechts een detail omdat Friezen toendertijd aan een groot deel van die Noordzeekust woonachtig waren.

Het grootste deel van de Camino de Santiago volgde oude Romeinse handelsroutes. De Romeinen hadden in het hele Romeinse Rijk heerwegen (viae Romanae) aangelegd om legers en handelaren snel door hun imperium te laten verplaatsen. Friesland, toen nog een onbegaanbaar moerassig waddenlandschap, behoorde niet tot dat immense Romeinse Rijk.

Een terechte vraag is dus of Sint Jacobiparochie (Fries: Sint Jabik) een oude plaats kan zijn, want dan kunnen we hem misschien inderdaad historisch verbinden met de oude pelgrimsroutes.

Het dorp ontstond echter pas in het jaar 1505 toen arbeiders uit het westen van het land de oude Middelzee moesten indijken. De naam van die nederzetting was aanvankelijk Wijngaarden, vernoemd naar de Zuid-Hollandse plaats met dezelfde naam, waar veel van de nieuwe inwoners vandaan kwamen. Het Friese Wijngaarden vormde een rooms-katholieke parochie die aan Sint Jacobus was gewijd. Na verloop van tijd ging de naam van de parochie over op het dorp.

Het symbool van alle Sint Jacobswegen is de Jakobsmantel (Pecten jacobaeus), behalve van het Jabikspaad. Omdat Friezen altijd wat eigenwijs zijn gebleken, kozen zij de wulk (Buccinum undatum) als symbool voor hun deel van de Camino de Santiago. Beide schelpdieren zijn overigens eetbaar, al worden zowel de Mediterrane Jakobsmantel als diens hier inheemse broertje de grote mantel (Pecten maximus) in te dure restaurants vaak coquilles genoemd. Voor de scherpzinnigen onder ons: coquille is natuurlijk gewoon Oudfrans voor 'kokkel'.