Gewone venusschelp

Wie wel eens in Italië is geweest of met enige regelmaat kookprogramma's op televisie bekijkt moet wel eens de spaghetti alle vongole (spaghetti met schelpen) zijn tegengekomen. Persoonlijk hou ik niet zo van harde schelpen in mijn eten, maar ieder zijn meug natuurlijk.

Omdat vongole slechts 'schelp' betekent, is er geen specifiek schelpdier dat in die spaghetti verdwijnt. Zoals zo vaak in het Mediterrane gebied is het maar net wat de mensen daar opvissen. Toch is er wel eentje aan te wijzen die ook in ons land bekend is: de venusschelp.

De gewone venusschelp (Chamelea striatula) leeft in de Noordzee, de Atlantische Oceaan van Noorwegen tot de Canarische Eilanden, en de Middellandse Zee. De schelp van de gewone venusschelp kan een doorsnede van tot 3,5 centimeter bereiken. Deze schelp is geel tot bruin van kleur met veel concentrische ribbels en radiale, bruine banden. De top is licht naar binnen gebogen. Venusschelpen kunnen wel 10 jaar oud worden.

De gewone venusschelp leeft in schone zandbodems en komt voor beneden de laagwaterlijn en is tot op 400 meter diepte waargenomen. De soort bevindt zich echter meestal op een diepte van ongeveer 50 meter. Het zijn filteraars die leven van in het water zwevend voedsel, zoals algen, bacteriën en kleine restjes van vergaan organisch materiaal.

Het zal duidelijk zijn dat dit weekdier vooral in de Middellandse Zee wordt opgevist. De cijfers over 1995 (jawel, da's al een tijdje geleden) tonen aan dat in dat jaar de totale vangst aan gewone venusschelpen zo'n 42.000 ton bedroef. Het grootste deel daarvan werd naar Italië en Turkije vervoerd.

[spaghetti alle vongole]

Je snapt dat deze overbevissing tot vervelende gevolgen heeft geleid. De Europese Gemeenschap moest wel ingrijpen om de gewone venusschelp voor mogelijk uitsterven te behoeden. De eerste stap in 2010 was om het vangen van schelpen met een formaat kleiner dan 2,5 centimeter te verbieden, maar dat was natuurlijk tegen het zere been van de Italianen. Zij vonden dat dit besluit tot ernstige economische schade voor de Italiaanse ondernemingen leidde. Zij produceerden juist schelpen met een formaat van rond de 2,2 centimeter.

Vreemd, zo zal de lezer hier opmerken, waarom precies die 2,2 centimeter? Het is een natuurlijk mechanisme van de gewone venusschelp zelf: als gevolg van de toegenomen watertemperaturen en een toegenomen ziltigheid van de zeeën rondom Italië, blokkeert de groei van een volwassen venusschelp bij een diameter van ongeveer 2,2 centimeter.

Een intensieve lobby volgde en, zoals verwacht, zwichtte het Europese Parlement voor die druk en kregen de Italianen een 'tijdelijke' ontheffing. Die is een aantal jaren verlengd en nu hopen ze op een definitieve ontheffing. Geen wonder dat de Italianen trots melden: L’Italia vince la battaglia delle vongole ('Italië wint de strijd om de schelpen').